PURSAKLAR DEVLET HASTANESİ

1.Örnek Türü

1.1.Cerrahi patoloji materyalleri: Organ rezeksiyonları, radikal ameliyatlar, ampütasyon vs.

1.2.İnsizyonel biyopsiler: Lezyonun bir kısmı alınır.

1.3.Eksizyonel biyopsiler: Lezyonun tamamı alınır.

1.4.Shave biyopsiler: Derinin tıraşlama biyopsileridir.

1.5.Probe eksizyonu: Jinekolojideki endometrial küretaj (P.C.) biyopsileridir.

1.6.Punch (zımba): Deri hastalıklarında deri altı yağ dokusunu içerecek şekilde alınır.

1.7.Endoskopik / kolonoskopik biyopsiler.

1.8.“Tru-cut” iğne biyopsileri.

1.9.İnce iğne aspirasyon materyalleri.

1.10.İmprint, fırça ve sürüntü materyalleri.

1.11.Vücut boşluklarından elde edilen sıvılar (idrar, balgam, plavra-periton-perikardial sıvı, BOS vs).

1.12.Servikovajinal smearler.

1.13.Konsültasyonlar: Parafin bloklar ve/veya hazır camlar

1.14.Otopsi.

2.Örnek Kabul ve Ret Kriterleri

2.1.Patoloji Bölümü Örnek Kabul Kriterleri

2.1.1.Dokular yeterli miktarda tespit solüsyonunun konulabileceği büyüklükteki bir kap içine yerleştirilmelidir.

2.1.2.Tespit solüsyonunun miktarı, doku hacminin yaklaşık 10 katı olmalıdır.

2.1.3.Organ rezeksiyon materyalleri ise geniş ağızlı plastik kaplara alınmalı ve üzerini tamamen kaplayacak şekilde tespit solüsyonu konulmalıdır.

2.1.4.Bu tür materyaller, tespit olduktan sonra dokuların çıkarılmasına engel olan dar ağızlı cam kavanozlara kesinlikle konulmamalıdır.

2.1.5.Tercih edilen tespit solüsyonu, %10’luk formalindir.

2.1.6.Otoliz ve küçük dokuların kurumasını önlemek amacı ile örnekler acilen tespit solusyonuna alınmalı ve frozen kesit gerektirmeyen operasyon materyalleri ameliyat sonuna kadar beklenilmeden, hastadan alındıktan hemen sonra tespit solüsyonuna konulmalıdır.

2.1.7.Örnek kabının kapağı, fiksasyon solusyonu ve patolojik materyalin sızıntısını engelleyecek şekilde uygun olarak kapatılmalıdır.

2.1.8.Örnek kabı uygun şekilde etiketlenmiş olmalıdır.

2.1.9.Örnek kabı üzerindeki barkot / etiketlerde hastanın adı-soyadı, hasta numarası ve alınma lokalizasyonu eksiksiz olmalıdır.

2.1.10.Örnek kabı üzerindeki barkot / etiketleri kap üzerinden kolayca ayrılmayan, ıslanma vb. nedenlerle silinme olmayan türden olmalıdır.

2.1.11.Biyopsi istek formu uygun şekilde doldurulmalı, hastaya ait ön tanılar, klinik bulgular ve lokalizasyon belirtilmelidir.

2.1.12.İstek formunda hastanın takibinden primer olarak sorumlu olan klinik hekiminin adı-soyadı ve kaşesi olmalıdır.

2.1.13.Bulaşıcı hastalığı olan hastalara ait bilgiler, biyopsi istek formu ve materyalin bulunduğu kap üzerinde dikkati çekecek şekilde belirtilmelidir.

2.1.14.Materyal alındıktan sonra , aynı gün içinde (mesai saatleri dışında alınan örnekler bir sonraki iş günü sabahında) patoloji laboratuvarına ulaştırılmalıdır.

2.1.15.İntraoperatif konsültasyon (frozen) için patoloji laboratuvarına ameliyat ekibinden bir kişi tarafından telefonla önceden bilgi verilmelidir.

2.1.16.Frozen ağzı geniş kapaklı kaplardakesinlikle formaldehidsizgönderilmelidir.

2.1.17.Frozen için istem formunda hasta adı-soyadı, hasta numarasının yanı sıra hastaya ait ön tanılar, bakılması istenilen kriterler, önceki patoloji tanısı ve iletişim numarası yazılı olmalıdır.

2.1.18.Sitolojik materyaller, uygun enjektör veya tüplerde, etiketlenerek en kısa sürede (1 saat içinde) laboratuvara teslim edilmelidir.

2.1.19.Bu süre içinde teslim edilemiyorsa +4 C’de buzdolabında saklanmalıdır.

2.1.20.Yayma preparat olarak gönderilen sitolojik materyaller, çok kalın yayılmamalı, lamların rodaj kısmına bulaşmamalı ve uygun etiket ile birlikte gönderilmelidir.

2.1.21.Hastanemizde opere edilmeyen ve bölümümüzde incelenmesi istenilen biyopsi materyalleri hasta / hasta yakını tarafından ilgili polikliniklerden istemi olmak kaydıyla, dış merkezdeki istem kağıdı, materyal üzerinde hasta adı-soyadı ve lokalizasyonu belirtilmiş olarak teslim edilmelidir.

2.1.22.Konsültasyon istemi yapılırken yukardaki kriterlerin yanında hastanın dış merkezdeki raporunun fotokopisi de eklenerek teslim edilmelidir.

2.2.Patoloji Bölümü Örnek Ret Kriterleri

2.2.1.Materyallerde isim ve hasta numarası yazmaması.

2.2.2.Lokalizasyon belirtilmemesi.

2.2.3.Yetersiz %10’luk tamponlu formaldehit içinde gönderilmesi.

2.2.4.Frozen istenen dokuya formaldehit konması.

2.2.5.Uygunsuz kaplarda gönderilmesi.

2.2.6.İnstem formunun olmaması.

2.2.7.İstem formunda, hasta adı-soyadı, hasta numarası, klinik bulgu, ön tanı varsa önceki patoloji tanısının bulunmaması.

2.2.8.Materyal üzerinde yazan bilgiler ile istem formunda yazan bilgilerin uyumsuz olması.

2.2.9.İstem kağıdında istemi yapan doktorun kaşe ve/veya imzasının olmaması.

2.2.10.Gönderilen materyalin içinde bulunduğu kabın kapağına sıkışmış olması.

2.2.11.Gönderilen kapta doku bulunmaması.

3.Örnek Alımı İle İlgili Kurallar

3.1.Cerrahi Patoloji ve Frozen Materyalleri:

3.1.1.Cerrahi sınır değerlendirmesi istenen örneklerde mutlaka işaretleme yapılmalı ve detaylar mümkünse istem formu üzerinde belirtilmelidir.

3.1.2.İncelenmesi istenen doku ve organın bütünlüğü bozulmamalı ve kesi atılmamalıdır.

3.1.3.Kistik doku ve organlar boşaltılmamalı, içerikleri çıkarılmamalıdır.

3.1.4.Kürete edilen organ veya dokuların tamamı gönderilmelidir.

3.1.5.İnsizyonel biyopsilerde kitlenin bütünü ile ilgili klinik ve radyolojik bilgiler istem formunda belirtilmelidir.

3.1.6.Bulaşıcı hastalık riski olan örnekler için uyarı işareti olmalıdır.

3.2.İnce İğne Aspirasyon Materyalleri:

3.2.1.İnce iğne biyopsileri ve ponksiyon ile alınan sıvılarda biyopsinin alınacağı yer antiseptik solüsyon ile temizlenmeli, mümkünse ultrason eşliğinde doğru yerden örnekleme yapılmalıdır.

3.2.2.Hastadan alınan örnek temiz bir saklama kabına konularak hızla patoloji laboratuarına ulaştırılmalıdır.

3.2.3.Hemen gönderme imkanı yoksa lamlara püskürtüldükten sonra başka bir lam yardımı ile periferik yayma hazırlar gibi ince olarak yayılmalıdır.

3.2.4.Alınan örnek saklama kabına konulacak kadar yeterli miktarda değil ise lamlara püskürtüldükten sonra başka bir lam yardımı ile periferik yayma hazırlar gibi ince olarak yayılmalıdır.

3.2.5.Yayma olarak hazırlanan örnekler, havada kurutularak veya alkol dolu kap içinde gönderilmelidir.

3.3.İmprint, Fırça ve Sürüntü Materyalleri:

3.3.1.Lamlara ince bir tabaka halinde yayılmalıdır.

3.3.2.Havada kurutularak veya alkol tespiteli gönderilmelidir.

3.4.Vücut Boşluklarından Elde Edilen Sıvılar:

3.4.1.İdrar, balgam, lavaj ve ponksiyon sıvıları gibi vücut sıvıları temiz kaplarda bekletilmeden laboratuvara gönderilmelidir.

3.4.2.Hemen gönderme imkanı yoksa, buzdolabında (+4 derecede) saklanmalı, bir sonraki iş günü sabahında gönderilmelidir.

3.4.3.Buzdolabında 24 saatten fazla bekletilerek gönderilen sıvı örneklerinde, sitolize bağlı olarak patolojik inceleme sonuçlarının yetersiz olabileceği unutulmamalıdır.

3.5.Servikovajinal Smearler:

3.5.1.Serviksten alınan örnekler, transizyonel zonu da içermelidir.

3.5.2.Bu nedenle varsa fırça ile örnek alımı önerilir.

3.5.3.Alınan örnekler lama yayıldıktan sonraki 10 saniye içinde ya %95’lik alkole konmalıdır ya da saç spreyi ile fiske edilmelidir.

4.Örneklerin Uygun Şekilde Alınması ve Uygun Şekilde Transferi

4.1.Örneklerin Uygun Şekilde Alınması:

4.1.1.Her materyal ile birlikte materyalin niteliği ve hasta ile ilgili bilgileri içeren istek formu doldurulmalıdır.

4.1.2.Örnekler kabul kriterlerine uygun kap ve tespit solüsyonlarına konmalıdır.

4.1.3.Örnek kabının kapağı fiksasyon solüsyonu ve patolojik materyalin sızıntısını engelleyecek şekilde kapatılmalıdır.

4.1.4.Hasta ve doktor bilgilerini içeren barkod bilgisayardan çıkartılarak numune kapları üzerine yapıştırılmalıdır.

4.1.5.Numunelerin toplandığı oda serin (18-23 C), fazla güneş ışığı görmeyen yer olmalıdır.

4.1.6.Lenf nodu eksizyonel biyopsileri tercihan taze olarak, herhangi bir tespit solüsyonuna koyulmaksızın, biyopsi yapılır yapılmaz, dokunun otolizini önlemek amacıyla hiç vakit kaybetmeden, serum fizyolojik ile ıslatılmış bir gazlı beze sarılarak ve petri kutusuna konularak (dokunun kurumasını önlemek amacı ile) patoloji laboratuvarına ulaştırılmalıdır.

4.1.7.Lenf nodülü eksize edileceği zaman patolojiye haber verilmeli ve sorumlu doktora taze doku gönderileceği mutlaka bildirilmelidir.

4.1.8.Mastektomi materyalleri herhangi bir tespit solüsyonuna koyulmaksızın, memenin eksizyonu sonrası, dokunun otolizini önlemek amacıyla hiç vakit kaybetmeden serum fizyolojik ile ıslatılmış temiz gazlı beze sarılarak laboratuvara ulaştırılmalıdır.

4.1.9.Testis biyopsileri bouin solüsyonuna konularak laboratuvara ulaştırılmalıdır.

4.2.Örneklerin Uygun Şekilde Transferi:

4.2.1.Materyal alındıktan sonra, aynı gün içinde, mesai saatleri dışında alınan örnekler bir sonraki iş günü sabahında patoloji laboratuvarına ulaştırılmalıdır.

4.2.2.Örnekler dökülmeyi engelleyecek biçimde geniş taşıma kabına alınmalıdır.

4.2.3.Taşıma esnasında örnek kaplarının kırılmamasına, solüsyonların dökülmemesine ve kapların dik durmasına dikkat edilmelidir.

4.2.4.Ortam ısısında ve mümkün olan en kısa sürede patoloji laboratuvarına ulaştırılmalıdır.

4.2.5.Konsültasyon için gönderilen parafin bloklar ve camlar kırılmayacak ve ışık almayacak kutular içinde ortam ısısında transfer edilmelidir.

4.2.6.Laboratuvara ulaşan materyal, sekreterlikçe istek formundaki hasta adı, soyadı, hasta numarası, hasta doğum tarihi veya yaşı, sorumlu doktorun ismi, imzası kontrol edilerek ve örnek kabı üzerinde yer alan hasta adı, soyadı ile karşılaştırma yaparak uygun örneği kabul eder.

5.Örnek Kaplarının Etiketlenmesi

5.1.Örneğin kime ait olduğunu belirten, silinmeyecek ve karışmayacak şekilde yazı, etiket veya tercihan barkod örnek alınan kabın yan kısmına yapıştırılmalıdır.

5.2.Örnek kabı üzerindeki barkot / etiketler kap üzerinden kolayca ayrılmayan, ıslanma vb. nedenlerle silinme olmayan türden olmalıdır.

5.3.Ayrıca aynı hastadan farklı lokalizasyonlardan alınan örneklerin lokalizasyonları, yazı ve/veya numara ile silinmeyecek şekilde örnek kabının yan kısmına yazı veya etiket ile yapıştırılarak belirtilmelidir.

5.4.Örnek havada kurutulmuş yayma preparat ise karton üzerine rodajlı kısımlarından bantlanarak gönderilen materyalde karton üzerine lokalizasyon yazılmlı, barkod yapıştırılmalıdır.

5.5.Patoloji protokol defteri, biyopsi ve sitoloji için ayrı ayrıdır.

5.6.Patoloji protokol defterine kayıt edilen örneklere karşılık gelen numara “biyopsi numarası” veya “sitoloji numarası” patoloji laboratuvarındaki tüm işlemlerde kullanılır. Aynı numara ile arşivlenir.

5.7.“Biyopsi numarası” veya “sitoloji numarası” istem formu üzerine de yazılır.

5.8.Örnek kabı üzerindeki hasta adı-soyadı ile protokol defteri üzerindeki hasta adı-soyadı karşılaştırılarak “biyopsi veya sitoloji numarası” örnek kabı üzerindeki etiketin üzerine silinmeyecek şekilde kalem ile yazılır.

6.Ön Hazırlık İşlemi Gerektiren Testlere Ait Bilgi

6.1.Kemik ve kemik iliği gibi sert dokulara, formalin fiksasyonundan sonra dokudan kalsiyumu uzaklaştırarak dokunun kesite uygun hale getirilmesi için asit solüsyonlar ile dekalsifikasyon işlemi uygulanır.

6.2.Dekalsifikasyon süresi örneğin özelliğine göre değişkenlik göstermekte ve ortalama 1-5 gün sürmektedir.

6.3.Bu süre içinde doku sık sık kontrol edilerek kesilebilir hale geldiğinde işlem sonlandırılır.

6.4.Lümenli organ ve dokular ile kistik dokular açılarak içi boşaltılır ve içeriği not edilir.

6.5.Büyük doku, organ ve kitlelerin daha iyi tespit olası için dilimlenerek formalin fikasasyonuna bırakılır.

6.6.Frozen örneklerinden ve tespit solüsyonsuz gönderilmiş lenfoid dokulardan imprint yayma yapılır.

6.7.Çok kanlı doku ve organ örneklerinin daha iyi tespit olması için tespit solüsyonları değiştirilir.

6.8.Sitolojik sıvılar, sitosantrifüj işlemine girmelidir.

7.Öreneklerin Çalışma Zamanı

7.1.Küçük biyopsi materyalleri (iğne, punch, endoskopik biyopsiler, küretajlar vb) tespit solüsyonunda en az 4-6 saat kalmışsa aynı günün akşamında takip işlemine konulabilir.

7.2.Eksizyonel biyopsi ve küçük organ rezeksiyonları 12- 24 saat tespitten sonra takip işlemine konabilir.

7.3.Geniş rezeksiyon, radikal ameliyat materyalleri, amputasyon ile alınan organ ve dokular 24-48 saat tespitten sonra takip işlemine konulabilir.

7.4.Çok yağlı ve çok kanlı dokular ile kemik ve kalsifiye dokularda bu süre uzayabilir.

7.5.Frozen materyallari, laboratuvara ulaştıkları andan itibaren hemen işleme konur.

7.6.Frozen işleminden sonra geride doku kalırsa sonuç rapor edildikten sonra dokunun özelliğine göre tespit solüsyonuna konur ve tespitten sonra takip işlemine konur.

7.7.Sitolojik yayma preparatlar laboratuvara ulaştıkları andan itibaren işleme konur.

7.8.Vücut boşluklarından alınan sıvılar ise sitosantrifüj işleminden sonra işleme konur.

8.Sonuç Verme Süresi

8.1.Örnekler laboratuvara teslim edildikten sonra %90’ı5 iş günüiçinde rapor edilir.

8.2.Acil durumlarda bu süre 2-3 güne kısalabilir.

8.3.Klinik ve laboratuvar bilgilere ulaşılamadığında ve klinik ön tanı uyumsuzluğu gibi yeniden değerlendirilmesi gereken durumlarda, tanıya yardımcı ek özel histokimyasal ve/veya immünohistokimyasal boya gerektiğinde bu süre uzayabilir.

8.4.Sitolojik materyallerde, örnekler laboratuvara teslim edildikten sonra5 iş günüiçinde rapor edilir.

8.5.Acil olan durumda sitolojik materyaller ertesi gün veya smearlerde aynı gün sonuç verilebilir.

8.6.Frozen materyalleri laboratuvara teslim edildikten itibaren15-20 dakikaiçinde sonuç ameliyatı yapan hekime bildirilir.